Nationaal Monument Kamp Amersfoort, op de grens van Leusden en Amersfoort, behoort tot de bekendste Nederlandse herinneringscentra. In de periode van 1941 tot 1945 hebben ongeveer 45.000 veelal politieke gevangen voor korte of langere tijd vastgezeten in dit doorgangs-/strafkamp dat onder direct bevel stond van de SS.
Men wilde na de oorlog de verschikkingen uit het kamp zo snel mogelijk vergeten. Het kamp werd volledig ontmanteld. De beklemming is voelbaar gebleven. Terwijl alles werd teruggebracht tot resten van de fundamenten.
In 2004 is er een bescheiden gedenkplaats gerealiseerd. Deze gedenkplaats herrijst de herinnering uit de grond (uit de vergetelheid) symboliseert.
Het kamp
Het PDA was een klein, provisorisch kamp opgericht door de SS. Zij wilden graag een eigen kamp in Nederland hebben. In de periode tot 1943 kon het kamp vanwege de afgelegen, geïsoleerde ligging en gebrekkige controle uitgroeien tot een wrede, wanordelijke en in zichzelf gekeerde gemeenschap.
Voor de Duitse leiding in Nederlands was het PDA één van de onderdelen van hun systematische aanpak om het verzet tegen de Duitse overheersing in Nederland te breken. Door alle personen die de Duitsers niet welgevallig waren uit de maatschappij te verwijderen, hoopten ze grip op de bevolking te krijgen.
De gevangenen
De eerste 195 gevangenen arriveerden op 18 augustus 1941 in Kamp Amersfoort. Deze gevangenen waren preventief gearresteerde communisten uit Kamp Schoorl. Zij dienden als voorbeeld bij de scholing van de kamp-SS. Deze gevangenen verzorgden de invulling van prominente functies. De komst van de gevangenen leidde de start in van de eerste periode van het PDA. Het PDA duurde tot de tijdelijke sluiting op 8 maart 1943.
Per trein werden de meeste gevangenen naar Amersfoort gebracht. Ook kwamen mensen aan in veewagons. Eenmaal aangekomen moesten deze mensen het stuk vanaf het station naar het PDA lopen. De SS begeleidde de transporten, maar ook het Nederlands politiepersoneel begeleidde geregeld transporten.
De bevrijding
Op 5 mei 1945 ’s ochtends om 08:00 uur capituleerden de Duitse troepen in Noordwest-Europa officieel. Er heerste een gespannen stemming in de straten van Amersfoort. Op straat waren er nog geen Canadese en Engelse militairen te zien. In het kamp werd een proclamatie voorgelezen in verband met de capitulatie van Duitsland. Loes van Overeem werd in rede de gevangenen geluk gewenst met de capitulatie en de Nederlandse driekleur plechtig werd gehesen.
Een kleine colonne voertuigen van een Britse verkenningseenheid arriveerde op 7 mei 1945 in het kamp. De Britse militairen werden vergezeld door twee Nederlandse oorlogscorrespondenten (Tom van Beers & Willem van de Poll). Uitbundig werden deze twee mannen begroet door de aanwezige (voormalige) gevangenen. Via een steunpunt in de Soembastraat werden veel oud-gevangen opgevangen en naar huis geholpen. Ernstig zieken werden nog een paar maanden in de ziekenbarak verpleegd.
Rondleidingen
De omgeving van het voormalige kamp leent zich goed voor een wandeling langs de verschillende monumenten en overblijfselen van het kamp. Informatieborden en plattegronden op het terrein geven tekst en uitleg over de bijzonderheden van het gebied. Bovendien bieden de informatieborden u de mogelijkheid om op eigen initiatief rond te wandelen en kennis op te doen.
Wilt u zich door een ervaren gids laten informeren? Dan kunt u deelnemen aan een publieksrondleiding op zondag (geen aanmelding vereist) of aan een groepsrondleiding. Klik hier voor het aanmeldformulier voor de groepsrondleiding. Benieuwd aan welke rondleidingen u kunt deelnemen? Bekijk op de website het aanbod aan rondleidingen.
Het bezoekersgebouw
Het bezoekersgebouw is bedoeld als centrum waar generaties samenkomen. Het centrum is de plek om elkaar te ontmoeten. Met elkaar worden oorlogsgetroffenen, hun kinderen, kleinkinderen, geïnteresseerden en vele anderen aangeduid. Op deze plek kan de geschiedenis worden doorgegeven. Op 19 april 2004 werd het gebouw officieel in gebruik genomen.
Het terrein
Verschillende herinneringen aan het kamp worden op en rond het terrein zichtbaar. De bezienswaardigheden verwijzen naar de kampgeschiedenis en vertellen het verhaal van wat er op deze plek is gebeurd.
- De poort: de poort gaf toegang tot het deel van het kamp waar de SS was gehuisvest. Gevangenen kampen het kamp hier binnen om vervolgens geregistreerd te worden.
- De rozentuin: de tuin was aan alle kanten voorzien van prikkeldraad. De tuin stond bekend als strafplaats. Gevangenen moesten daar in weer en wind, uren en soms zelfs dagen, blijven staan. De naam rozentuin was een spotnaam. De gevangenen stelden zich de punten van het prikkeldraad voor als rozen, een teken van hoop.
- Wachttoren: in de eerste periode waren er zes wachttorens om het gevangenisgedeelte geplaats. Het gevangeniskamp werd in 1943 uitgebreid en sindsdien waren er acht wachttorens. Een wachttoren is slechts bewaard gebleven. Deze toren is in 2004 gerestaureerd en weer op zijn oorspronkelijke plaats gezet.
Benieuwd welke bezienswaardigheden nog meer op het terrein staan? Klik dan hier.
Omgeving
U vindt in de directe omgeving van het terrein van Kamp Amersfoort verschillende herinneringen aan het kamp. Veel van deze herinneringen of gedenktekens hebben de status van monument en vindt u in de nabijheid van de huidige gedenkplaats.
Op 10 minuten loopafstand van de huidige gedenkplaats vindt u de gedenktekens op de Bergraafplaats Rusthof en het Russisch Ereveld. De gedenktekens bij Bergzicht, Jannetjesdal, de Appelweg, de BW-Laan, Spechtstraat en de Joodse begraafplaats, bevinden zich verder weg van de gedenkplaats.
Prijzen
Heeft u binnenkort een bezoek aan Nationaal Monument Kamp Amersfoort op de agenda staan? Bestel nu alvast uw tickets op www.kampamersfoort.nl.
Openingstijden
De actuele openingstijden van Nationaal Monument Kamp Amersfoort kunt u bekijken op www.kampamersfoort.nl.
Bereikbaarheid
Met de auto
- Vanuit Zwolle: neem op de A28 de afslag Maarn (afslag 5) richting Soest. Einde afrit bij de stoplichten links (Leusderweg N227) richting Wijk bij Duurstede. Direct na het viaduct rechtsaf (Laan 1914). Na 350 meter links (Loes van Overeemlaan). Volg de bordjes naar Nationaal Monument Kamp Amersfoort. De parkeerplaats is voorbij de wachttoren aan de linkerzijde.
- Vanuit Utrecht: neem op de A28 de afslag Maarn (afslag) 5 richting Soest. Einde afrit bij de stoplichten links (Doornseweg N227) richting Amersfoort. Na 700 meter bij de stoplichten (vlak voor het viaduct) links (Laan 1914). Na 350 meter links (Loes van Overeemlaan). Volg de bordjes naar Nationaal Monument Kamp Amersfoort. De parkeerplaats is voorbij de wachttoren aan de linkerzijde.
Openbaar vervoer
U neemt lijn 19 richting Begraafplaats Rusthof. Deze bus stopt bij halte ‘Laan 1914 de Boskamp’. Vanaf die halte is het nog vijf minuten lopen naar de gedenkplaats.
Let op! In het weekend rijdt lijn 19 niet. U kunt dan lijn 56 nemen. Deze bus stopt op de Potgieterlaan. Vanaf hier is het circa 16 minuten lopen naar de gedenkplaats.
U kunt hier uw route plannen. Kies ‘Zoek dienstregeling: Lijn 19 naar Amersfoort – Begraafplaats Rusthof’.
Locatie
Nationaal Monument Kamp Amersfoort
Loes van Overeemlaan 19
3832 RZ Leusden
Tel: 033 – 461 31 29
E-mail: info@kampamersfoort.nl
www.kampamersfoort.nl